Partijprominenten van PvdA en GroenLinks pleiten in de Volkskrant van 27 mei (2022) enthousiast voor een samengaan, om te beginnen in de Eerste Kamer. Daar valt misschien wat voor te zeggen, in elk geval voor meer eendracht tussen beide progressieve partijen. Maar de meest uitgesproken fusievoorstanders lijken vooral de bestaansvraag uit de weg te willen gaan, en de verantwoordelijkheid die een deel van hen draagt voor het nog altijd smeulende wantrouwen jegens vooral de PvdA. Kan het zijn dat fusie minder pijn doet dan het alternatief van echte vernieuwing, van verantwoording afleggen en de uitdaging om daadwerkelijk de ideologische veren weer aan te plakken én ermee te pronken?
Hoofdauteurs Diederik Samsom en Bram van Ojik signaleren ‘rechtse macht en linkse verdeeldheid’. Rechtse macht oké, maar linkse verdeeldheid? Wie naar de verhoudingen in de landelijke zowel als de lokale politiek kijkt, ziet juist op rechts versplintering: CDA/Omtzigt, SGP, VVD en al zijn aftakkingen naar nog rechtser dan rechts, van Wilders’ PVV tot FvD, JA21, BVNL/Van Haga en BBB. Lokaal belang-partijen die zichzelf als de ware Fortuyn-discipelen beschouwen, houden er ook een gemiddeld rechtse agenda op na, voor zover er in die partijen al sprake is van een enigszins coherente visie die verder reikt dan wat nimby- en dorpsbelangen. Wat al deze rechtse partijen delen is een kritiekloos aanvaarden van de neoliberale, neoconservatieve machtsorde. Alleen liefdadigheidspartij ChristenUnie biedt op rechts nog wat tegenwicht.
Kijken we naar links, dan moeten we een wel bijzonder roze-rode bril opzetten willen we eenzelfde bonte schakering van ideologisch verwante partijen zien. Hoewel daar in rechtse, vooral confessionele kring vast anders over wordt gedacht hoort D66 eerder in het vorige rijtje, als een soort VVD light. Ook de identitaristische splinters Denk en BIJ1 laten zich niet zonder discussie links, laat staan progressief noemen. Principes op gebieden als vrouwen- en homorechten en vrijheid van meningsuiting zijn in hun postmodern cliëntelisme fluïde. Blijven over: de PvdA als vaandeldrager van de sociaaldemocratie, multi-issuepartij GroenLinks met in zijn slipstream de nog groener dan groene partijen PvdD en Volt, en niet te vergeten de SP als economisch meest linkse en in veel opzichten ook progressieve partij.
Als versplintering tegengaan de uitdaging is, zou vooral GroenLinks er om te beginnen goed aan doen te onderzoeken hoe het komt dat de meest milieubewuste en/of ‘politiek (hyper)correcte’ kiezers behoefte hebben aan partijen als PvdD, Volt en BIJ1. De PvdA heeft nog steeds een les te trekken uit het vertrek van Kuzu en Öztürk, met medeneming van een flink deel van de allochtone, vooral islamitische achterban. Zo mogelijk nog urgenter is de aantrekkingskracht van destructieve populistisch, fascistoïde partijen op mensen die ooit loyaal op hun PvdA stemden. Die groep zit al helemaal niet te wachten op nog meer elitaire invloed vanuit GroenLinks, terwijl er onder hen wel degelijk zijn die niets liever zouden willen dan weg van het nihilisme en terug naar een sociaaldemocratische PvdA.
Dat de macht bij rechts ligt, klopt zeer zeker. Dat is gewoon een feit, al sinds mensenheugenis. Maar of een samengaan van de twee grootste partijen op links die macht kan breken is de vraag. Fusie draagt het risico in zich van nog meer verwatering van principes en daarmee juist van meer versplintering. Mijn voorspelling is dat het pas echt druk wordt op links als PvdA en GroenLinks zichzelf opheffen om in elkaar op te gaan. Daarmee scheppen ze allicht ruimte voor een links-progressieve partij die niet vies is van ideologische veren. Wellicht wint juist de SP aan kracht en blijven we alsnog met een verdeeld links blok zitten.
Samsom en Van Oijk (uit de brave PPR-hoek van GroenLinks) schrijven: ‘Het getuigt van moed om te erkennen dat politieke versnippering links daarbij (het doorbreken van de rechtse macht) in de weg staat.’ Het zou van nog veel meer moed getuigen om te erkennen dat links zich juist onder hun leiding in een identiteitscrisis heeft gestort, met PvdA-kopstukken als Lodewijk Asscher, Jetta Klijnsma, Wim Kok, Job Cohen, Jet Bussemaker, Wouter Bos en Jeroen Dijsselbloem als kapiteins op het verkeerde schip. Zeker Diederik Samsom mag zich dat aanrekenen, dat is ‘het eerlijke verhaal’. Als Samsom en Van Ojik denken dat hun nieuwe fusiepartij de bittere herinnering aan Rutte-II, Balkenende-IV en Paars zal doen verdwijnen, hebben ze het mis. Die wond zal nog heel wat generaties na-etteren, onder de groeiende groep Nederlanders die op voedselbank, kringloopwinkel, flexwoon-oplossingen en nulcontracten zijn aangewezen.
Is er dan geen hoop voor links? Alles dus maar bij het oude laten? Nee, natuurlijk niet, zeg ik als PvdA’er. GroenLinks’ers spreken maar voor zichzelf, zoals ze ook in veel gemeenten doen. Want ook dat is realiteit, de neuzen staan lang niet altijd dezelfde kant op. Soms neigt GroenLinks vooral naar zijn brave voorgangers PPR en EVP, in andere gemeenten domineren de linker CPN- en PSP-vleugels van diezelfde club. Er zijn genoeg – te véél – plaatsen waar de clic tussen een Marjolein Moorman en een linkse Rutger Groot-Wassink ver te zoeken is. Amsterdam is weer eens a-typisch maar permitteert zich wel de kapsones zichzelf als voorbeeld te stellen. Dat mag goede marketing zijn – laat dat maar aan hoogleraar communicatie Moorman over – maar of we het land ermee gaan redden is zeer de vraag. De kiezer snakt juist naar inhoud, naar duidelijkheid en naar resultaat.
Vooral voor de PvdA ligt daar de grootste uitdaging. Er is brede consensus, binnen en buiten de partij, dat de PvdA zichzelf te vaak heeft verloochend. Maar in plaats van zijn ideologische veren echt weer aan te plakken én ermee te pronken, was de club van Lilianne Ploumen vooral bezig met mijmeren over meer dan een lat-relatie met Jesse Klaver en of er stiekem niet toch een plekje in het pluche van Mark en Sigrid voor beiden was. Alsof haar PvdA na Rutte-II niet toch nog een laatste duwtje richting afgrond kon gebruiken, nog los van de voor iedereen zichtbare weerzin van Mark Rutte om links ook maar een ietsepietsie macht te gunnen.
Attje Kuiken lijkt uit heel ander hout gesneden, maar dreigt nu al te worden meegezogen in de door pluche gedreven fusiedrang van vooral oud-partijgenoten. Ze zou er beter aan doen kameraden om zich heen te verzamelen die hardop durven zeggen: Nooit weer Rutte-II, nooit weer onszelf verloochenen om koste wat het kost te mogen meebesturen. Desnoods vanuit de oppositiebankjes weer ouderwets de barricade op, voordat foute clubs die rol op zich nemen… zoals we helaas afgelopen twee jaar al volop hebben gezien. Het is vijf voor twaalf, niet alleen in Nederland. De geschiedenis begint zich op een almaar engere manier te herhalen.
Dit is geen behoudzucht. Integendeel, de tijd dringt voor de PvdA om zich echt te vernieuwen. Principes boven baantjes. Mens en milieu boven een economie van beleggers en aandeelhouders. Een partij waarin geen plaats is voor grootgraaiers als Dick Benschop. Een partij die zich laat aanspreken op zijn idealen. Politiek correct maar niet hypercorrect. Een partij die verbaal én op inhoud Wilders, Baudet en de rest van de rechts-populistische kliek alle hoeken van beide Kamers laat zien. En een partij ook waarbij nieuwkomers en minderheden zich beschermd voelen. Misschien wel geen partij van de ‘arbeid’ meer, maar een partij van bestaanszekerheid, energiezekerheid, emancipatie, verheffing, gelijke kansen, eerlijke verdeling, sociale rechtvaardigheid, volkshuisvesting, van bescherming van ons milieu én verworvenheden. Als daar een andere naam beter bij past, so be it.
Geef een reactie