Silverpoint

Tegenover station Hilversum staat een opvallend gebouw. Het buigt met de weg mee en is bekleed met grijze metaalkleurige gevelplaten. Zilver zou ik het niet noemen, eerder grauw als een sombere februarilucht. De naam Silverpoint is misschien wat misplaatst… maar om het zomaar even te slopen? En toch is dat wat Silverpoint wacht: er moeten appartementen verrijzen. Wie is vóór? Wie is tegen? Laten we eerst goed bedenken of sloop het enige antwoord is om die plek kleur te geven.

Woensdagmiddag 28 april 2021: het is marktdag en na maanden van corona-lockdown mogen de terrassen open én zijn de winkels weer op een bijna normale manier toegankelijk. Het is dan ook druk in het winkelhart van Hilversum. Ik laat de Primark en Action even voor wat ze zijn en bel aan bij Tante Jans, de tijdelijke invulling van Silverpoint. Initiatiefneemster Jacqueline van Oostveen leidt mij rond.

Jacqueline, ook actief in de lokale partij Leefbaar Hilversum, is trots op wat zij hier, met vrijwilligers, tot stand heeft gebracht. Tante Jans – vernoemd naar het hotel dat ooit op deze plek stond – heeft op de begane grond een gaarkeuken met restaurant voor dak- en thuislozen. “Ook GGZ-patiënten zijn hier welkom”, vertrouwt Jacqueline mij toe. “Het gaat om mensen die het in hun uppie moeilijk hebben, die juist nu, in coronatijd wel wat steun kunnen gebruiken.” En nee, Tantje Jans doet niet moeilijk. Hier geen registratie of bewijs dat je echt op noodhulp bent aangewezen.

Een geweldig initiatief, waar deze tante die van aanpakken weet met recht trots op is. Maar ik kijk ook met een andere, meer stedenbouwkundige bril naar deze schitterende ruimte op de begane grond. Het is gewoon af, verbaas ik mij. Met een magnifiek uitzicht op de straat, het station aan de overkant, de entree van de Koninginneweg, de Kwekerij. Dit is by far de mooiste ontmoetingsruimte van het centrum van Hilversum. Iedere horecaondernemer zou hier staan te likkebaarden. En er is ook nog een groen binnenterras achter het gebouw. Wat wil je nog meer!

En toch slopen?

De Gooi- en Eemlander van 3 maart 2021 kopt: ‘Silverpoint-kantoren worden gesloopt. Tegenover station Hilversum verrijzen volgend jaar 145 huurappartementen.’

Wow! Let vooral ook op ‘worden’ en ‘verrijzen volgend jaar’. Het is dus al helemaal in kannen en kruiken. En met een ongekend tempo. Tot mijn geruststelling staat Silverpoint er anderhalve maand later nog gewoon, daar waar het alweer heel wat jaren staat… op de hoek van het Schapenkamp en de Stationsstraat. Misschien is de prognose ‘volgend jaar’ iets te voorbarig.

Een sloopvergunning blijkt, bij navraag, niet zo ingewikkeld als je zou verwachten voor zo’n beeldbepalend, karakteristiek pand. Silverpoint is eigendom van de internationaal opererende Royal Properties Group, van de Zeister vastgoedontwikkelaar Lisman en Lisman. Het nieuwbouwplan voldoet aan het bestemmingsplan, zo laat de gemeente weten. Silverpoint geniet (nog) geen bescherming als monument en de plek is geen beschermd stadsgezicht, zo luidt de verdere toelichting.

Een rondvraag leert dat veel Hilversummers Silverpoint maar een lelijk gebouw vinden. Zij hebben de voormalige Volkskrant-achitectuurcriticus Jaap Huisman mee. Die schijnt Silverpoint ooit tot lelijkste gebouw te hebben uitgeroepen, niet eens van Hilversum of het Gooi maar van héél Nederland. En dan te bedenken dat het GAK-gebouw toen nog aan de overkant stond. Ook zo’n gebouw met een krachtig you love it or you hate it-sentiment.

Over smaak valt niet te twisten. Bij mij scoort bijvoorbeeld alles van de architecten Alberts en Van Huut vrij hoog als het gaat om lelijkheid, met als bekend dieptepunt hun antroposofische ‘meesterwerk’ Zandkasteel, het oude ING-hoofdkantoor in de Bijlmermeer. Een miniversie van dat gedrocht staat in Hilversum, desolaat aan de Naarderweg en al meer dan vijf jaar leeg: het Crailo Kantoor Valkieser. Ook Entrada zal van ondergetekende niet snel een architectuurprijs krijgen, om over de overige nieuwbouw aan dit stuk Schapenkamp (van Beatrixtunnel tot Koninginneweg) maar te zwijgen.

Of het maar liefst acht verdiepingen hoge gebouw dat de Gooi- en Eemlander (hierboven) laat zien nu zo’n verbetering is, valt te betwijfelen. De vraag is bovendien wat immense pand zal doen met het 7 Straatjes-plan, het toekomstige stationsgebied. In feite sluit het nieuwe gebouw dat ambitieuze plan af met een tweede Berlijnse Muur, nu niet aan het spoor maar tussen het Stationsplein en het centrum.

En in tegenstelling tot Silverpoint is het ontwerp van Royal Properties allerminst karaktervol of markant. Het typeert op geen enkele wijze de creatieve ‘mediastad’ en heeft geen enkele link met Duiker of Dudok. Dit ontwerp past in elk centrum of kantorenpark, van Tilburg tot Almere. Het is er op gericht om zoveel mogelijk vierkante meters duur te verhuren. Wie van de artist impression nog meent ‘nou, dat ziet er best aardig uit’, is vast en zeker genezen bij de volgende ‘gevelaanzicht’ (zijde Schapenkamp) uit de vergunningsaanvraag:

Peter de Clerq Zubli meets Jan Duiker

Silverpoint-haters zullen om sloop niet malen, misschien zelfs staan te juichen. Maar je kunt ook anders naar het gebouw kijken. Architect Peter de Clerq Zubli ontwierp het in 1998 opgeleverde complex. Zijn kantoor ontwierp onder heel veel meer de vermaarde Europarking aan de Amsterdamse Marnixkade en de Rembrandttoren. Voor Silverpoint moet hij zich hebben laten inspireren door Hotel Gooiland van Jan Duiker – bekend ook van sanatorium Zonnestraal. Persoonlijk vind ik Gooiland het meest indrukwekkende gebouw van Hilversum, al zal het altijd een too close to call-finale zijn met de vele andere architectonische juweeltjes in onze gemeente. Alleen al Dudok’s nalatenschap moet voor architectuurliefhebbers reden genoeg zijn om de troosteloosheid van Hilversums stadscentrum te trotseren.

In Silverpoint is duidelijk de vormentaal van Gooiland te herkennen, compleet met rondingen, verspringende gevelwand en torentje. Ook de verhoudingen doen aan Gooiland denken. Is het toeval dat beide gebouwen het begin en einde van het Schapenkamp markeren? Beide complexen zijn ook nog eens – in potentie – multifunctioneel. Dat is dan meteen een bruggetje naar het alternatief voor sloop.

De erfgenaam van De Clerq Zubli’s kantoor ZZDP in Amsterdam ziet genoeg mogelijkheden om Silverpoint te transformeren tot een multifunctioneel gebouw, waarin gewoond én gewerkt kan worden. Directeur Joris Deur meent dat Silverpoint ook een ander, vriendelijker aanzien kan krijgen, dat gastvrijer met de straat communiceert. De donkere ruiten kunnen worden vervangen, op de begane grond en/of eerste verdieping kunnen publieksfuncties (ook horeca) komen, aan de voorzijde is ruimte voor daktuinen, de gevelplaten kunnen door een vriendelijker variant worden vervangen. Er is van alles mogelijk, verzekert Deur.

Wie er nu naar binnen gaat, wordt niet alleen verrast door de immense ruimte en de mogelijkheden die het gebouw biedt, maar ook door de perfecte staat van onderhoud. Silverpoint is als nieuw. Zonde om dat te zomaar slopen, vindt ook een vermaard architect als Thomas Rau. In Hilversum woonachtig kent Rau Silverpoint goed. Hij is een van de vier architecten die ik om een mening heb gevraagd. “Je zou op z’n minst het skelet kunnen laten staan”, suggereert hij. Thomas Rau wijst op de grote milieuvoordelen van herbestemming en transformatie boven sloop. En het is nog een stuk goedkoper ook.

De Royal Properties Group van investeerder Lisman & Lisman belooft 145 huurappartementen. Zo veel kunnen er niet in Silverpoint, in elk geval niet als daar ook nog publieksfuncties en werkplekken blijven bestaan. Joris Deur van ZZDP – een toonaangevend architectenbureau dat in Hilversum recent H-Park heeft ontworpen en in Amsterdam onder meer het Amstelkwartier – heeft wel oren naar het idee de Q-Park Marktgarage deels te transformeren. Hou één of twee parkeerdekken aan voor bewoners en bedrijven, met alleen een ingang in de Stationsstraat en bouw woningen op de overige parkeerdekken. Dan kom je eind in de buurt van die 145 appartementen; misschien wel meer.

Uitgaande van alleen transformatie van het huidige Silverpoint, dus zonder de parkeergarage erbij te betrekken, maakte ZZDP een schets van hoe het er ook uit zou kunnen zien. Om toch een flink aantal woningen te kunnen toevoegen, is Silverpoint in dit schetsmatige ontwerp van twee extra verdiepingen voorzien. Die treden wel, net als de huidige bovenste verdiepingen, een flink eind terug ten opzichte van de rooilijn. Dus geen steile wand, zoals in het RPG-ontwerp. Verder valt de vergroening op: elke stuk dakterras wordt benut voor aanplant. De benedenverdiepingen worden transparanter en krijgen een publieksfunctie.

Mensen in plaats van auto’s

Hor belangrijk is die garage eigenlijk? Het uitzicht op de binnenplaats van Silverpoint is bijna net zo spectaculair als de voorzijde. Op de drukke marktdag, waarop ik mijn rondleiding krijg, vallen direct de lege parkeerdekken van de Markt-garage op. Kennelijk is deze garage helemaal niet zo broodnodig voor de middenstand en de markt. Belangrijk is bovendien de vraag of een parkeergarage van deze omvang überhaupt nog wel in een stadshart thuishoort, met alle ambities (Mobiliteitsvisie 2040) van een autoluwe binnenstad.

De files op zaterdag en woensdagmiddag op het Schapenkamp komen deels voor rekening van de Q-Park. Ook al lijkt het geen druk bezocht garage, op wat drukkere momenten rijden er genoeg auto’s in en uit om het doorgaande verkeer flink te hinderen. Dat weet iedere Hilversummer, en dat zal niet veranderen als het autoverkeer straks via de Koninginneweg wordt geleid in plaats van door de Stationsstraat. Er is dus ook een verkeerstechnische reden om deze parkeergarage op te heffen of te verkleinen tot bewonersgarage.

In Hilversum is behoefte aan kleine woningen voor starters, alleenstaande ouderen en jongeren. Woningzoekenden die vanwege werk of studie graag nabij openbaar vervoer wonen en van reuring houden zouden dolblij zijn met betaalbare woningen in de parkeergarage. Flexibele bouwtechnieken maken zo’n transformatie ook haalbaar. Ook voor ouderen die kleiner willen wonen en graag in het centrum kan de Q-Park een geweldige plek zijn, met winkels om de hoek en een groene binnenplaats als entree. Het aantal van 145, dat Royal Properties belooft, wordt waarschijnlijk makkelijk gehaald als de Q-Park-garage bij de herontwikkeling van Silverpoint wordt betrokken.

Behoud van Silverpoint hoeft niet te betekenen dat er minder woningen op die plek kunnen worden gerealiseerd dan in het plan van Royal Properties. Het opkopen van de garage door de gemeente of een ontwikkelaar biedt ook de mogelijkheid om te sturen op autobezit.

Ten slotte: Silverpoint ‘is’ media

Laat je als Hilversummer overtuigen. Stap eens binnen bij Tante Jans. Bel eens aan bij een van de kunstenaars die tijdelijk onderdak in Silverpoint hebben gevonden. Huur een van de zalen af voor een meeting, een expositie of een show… geen idee wat er allemaal kan. Jacqueline ‘Kunstkoffer’ van Oostveen van Tante Jans weet vast meer. Kijk ook naar onderstaande diashow. Mijn conclusie: slopen kan altijd nog… maar misschien moet Hilversum niet dezelfde fout maken als destijds bij de sloop van het prachtige station en van hotel Tante Jans, dat ooit op deze plek stond.

Nog één belangrijk argument: Hilversum is de mediastad. Maar wie met de trein binnenrijdt, heeft dat nauwelijks door. Oké, vanuit Amsterdam zie je het kleurrijke Beeld & Geluid aan je voorbijschieten. Een modern monument, met wél een beschermde status. Ooit prijkte op de gevel van Silverpoint het logo van Mediamonks (zit nu op H-Park), met in elk geval nog ‘media’ in de naam. Toegegeven, het is persoonlijk… maar bij mij roept Silverpoint als gebouw niet alleen met Hotel Gooiland associaties op maar ook met de grote omroepvilla’s van KRO, NCRV enzovoort. Het is een authentiek Hilversums gebouw, dat schreeuwt om een creatieve mediafunctie – die het nu tijdelijk heeft – en niet om terloops te worden neergehaald. Wat de entree van Hilversum, het toekomstige stationsgebied nodig heeft, is ‘smoel’ oftewel karakter. Silverpoint heeft karakter.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•