Tegelwippen is een bedacht werkwoord met een ‘soort van’ dubbele betekenis. Beide zetten aan tot nadenken. In zijn actuele, populaire betekenis staat ’tegelwippen’ simpelweg voor het verwijderen van tuintegels in tuin of oprit en deze te vervangen door groen. Dat is geboden, omwille van ons milieu, klimaatverandering – zwaardere regenbuien stellen hogere eisen aan de afwatering in stedelijk gebied – en de biodiversiteit. Ook die andere, misschien wat gezochtere tweede betekenis raakt ons voortbestaan, maar dan als vrije individuen in een democratische rechtstaat. Tegelwippen zou ook de verbastering kunnen zijn van het journalistieke ’tegels lichten’, wat staat voor het boven water krijgen van verborgen feiten. De geuzenterm is ontleend aan Henk Hoflands Tegels lichten of Ware verhalen over autoriteiten in het land der voldongen feiten uit 1972.
Het idee achter tegelwippen is ouder dan ik dacht, met enige fantasie zelfs in beide betekenissen. De openingszinnen van een in 1903 het Nederlandse uitgegeven roman van Leo Tolstoi gaan als volgt: ‘Hoewel honderdduizenden hun uiterste best hadden gedaan om het kleine stukje gronds, waarop zij zich hadden nedergezet, te ontsieren door het te bestraten met steenen, door ieder spoor van plantengroei uit te wisschen, door de boomen om te hakken, door de vogels en beesten te verdrijven, en de lucht te vervullen met den rook van naphta en steenkool – toch was de lente, de lente zelfs in de stad. De zon scheen warm; de lucht was geurig, het gras herleefde en sprong overal te voorschijn waar het niet was uitgeroeid, tusschen de straatsteenen zoowel als op de kleine strookjes grond op de boulevards. De berken, de populieren en de wilde kers ontvouwden hun harsachtige en geurige bladeren, de linden openden hunne knoppen; de kraaien, musschen en duiven, vol van de vreugde der lente, maakten hun nest gereed, de vliegen gonsden langs de muren, verwarmd door den zonneschijn. Allen waren blijde, de planten, de vogels, de insecten en de kinderen. Maar de groote menschen, mannen en vrouwen, hielden niet op met zichzelven en elkander te bedriegen en te kwellen. Niet de lentemorgen, niet de schoonheid van Gods wereid, tot vreugde aller wezens gegeven, die schoonheid welke aller harten tot vrede, tot harmonie en tot liefde stemt, niet dat alles achtten de menschen heilig en der beschouwing waardig, maar alleen hun eigen gedachten om elkander nog meer tot slaven te maken.’ Uit L. Tolstoy Opstanding, in de vertaling – ‘naar den volledigen Engelschen tekst’ – van J. Westendorp, uitgegeven door Cohen-Zonen te Amsterdam.
‘…hun eigen gedachten om elkander nog meer tot slaven te maken’, raakte mij uiteraard harder dan de ontdekking dat het verstenen en asfalteren van elk beetje stadsnatuur reeds begin twintigste eeuw als een issue werd gezien, in elk geval door de grote Russische schrijver Tolstoi. Vanuit het publiek in een benauwd bibliotheekzaaltje te Hilversum mocht ik voormalig Rusland-correspondent Iris de Graaf een vraag stellen. Ik vroeg hoe schuldig zij het Russische volk achtte aan wat daar nu gaande is, en of zij een relatie zag met ontwikkelingen in eigen land. Vergezocht, gaf gespreksleidster Cisca Dresselhuys mijn hink-stap-sprong met een sussende, enigszins afkeurende gezichtsuitdrukking aan. En dat was het natuurlijk ook, zoals tegels lichten toch echt over iets anders gaat dan tegelwippen… toch?
De aanleiding voor mijn tweede vraag was iets wat Iris de Graaf de zaal vertelde en ik nog niet uit haar boek had gedestilleerd, namelijk de reden waarom zij als freelancer naar Moskou was afgereisd. Ze had er haar dienstverband bij de NOS zelfs voor moeten opzeggen. Haar verrassende uitleg: “Bezuinigingen. Er was al zoveel op de Nederlandse publieke omroep bezuinigd dat er geen geld meer was om mij als gewoon bezoldigd correspondent naar Rusland te sturen, met alle faciliteiten en risico’s die daar nu eenmaal bij horen. Het is niet voor niets dat je tegenwoordig vooral veel jonge mannen ziet die als correspondent naar gevaarlijke gebieden worden gestuurd. Die hebben doorgaans geen gezin of partner thuis zitten, waar in financieel opzicht misschien ook nog voor gezorgd moet worden.”
Als het aan Wilders en een groot deel van het Nederlandse electoraat (de aanhang van PVV, VVD, BBB, JA21 en FvD) ligt, wordt er nog veel meer op de ‘publieke’ bezuinigd. Dat zal vooral de onafhankelijke, professionele journalistiek raken, de serieuzere info, praatprogramma’s en cultuur meegerekend. Rechtse en extreem-rechtse roeptoeters onder de paraplu van De Telegraaf/WNL, SBS en RTL zullen daar alleen maar van profiteren. Vergezocht, mijn vergelijking met Rusland? Voormalig NOS-correspondent Iris de Graaf verklaarde meer dan eens de brede steun voor Poetin en zijn oorlog uit gebrek aan onafhankelijke, kritische informatie. Russen krijgen alleen nationalistische propaganda voorgeschoteld. Wij straks ook? Zeker als het aan Wilders, Yesilgöz, Van der Plas en consorten ligt.
Geef een reactie